Wielcy Ludzie z regionu – Wspomnienia o Tych, Którzy Odeszli

1. Mikołaj Spytek Ligęza (ok. 1562–1637)

  • Był właścicielem Rzeszowa i osobą odpowiedzialną za rozwój miasta w XVII wieku. Dzięki niemu powstały pierwsze murowane budynki, a Rzeszów zyskał prawa miejskie.
  • Ciekawostka: Ligęza był znany z surowego charakteru i bezwzględności, szczególnie wobec swoich przeciwników. Podobno posiadał „lochy głodowe,” w których więził osoby, które się mu naraziły. Dziś mówi się, że duchy jego ofiar nawiedzają Zamek w Rzeszowie, co stało się lokalną legendą.
  • Anegdota: Na jego pogrzebie miały się odbyć wielkie uroczystości, ale ulewa spowodowała, że trumnę musiano szybko złożyć do krypty bez większych ceremonii.

2. Jerzy Sebastian Lubomirski (1616–1667)

  • Hetman wielki koronny i właściciel Rzeszowa. Znany ze swojej roli w wojnie polsko-szwedzkiej oraz jako przywódca rokoszu przeciwko królowi Janowi Kazimierzowi.
  • Ciekawostka: Lubomirski był bohaterem wojennym, ale także jednym z najbogatszych i najpotężniejszych ludzi w Polsce. Znany ze swojej brawury, uwielbiał ryzyko i często stawał na czele oddziałów w bitwach, co rzadko zdarzało się arystokratom.
  • Tragiczny fakt: Jego rokosz przeciwko królowi Janowi Kazimierzowi zakończył się katastrofalnie dla Polski, doprowadzając kraj do osłabienia i wojen domowych.

3. Jan Duklan Ochabowicz (XVII wiek)

  • Malownik i rzeźbiarz działający na terenie Rzeszowa i okolic. Był jednym z najważniejszych twórców w mieście w XVII wieku, specjalizując się w sztuce sakralnej.
  • Ciekawostka: Ochabowicz miał wyjątkowe umiejętności rzeźbiarskie, ale był bardzo przesądny. Podobno nigdy nie pracował przy pełni księżyca, wierząc, że przynosi to pecha jego dziełom.
  • Anegdota: Mówi się, że na jednej ze swoich prac (krucyfiksu) ukrył maleńki, ledwo widoczny autoportret – „podpis” w formie małej twarzy w jednym z ornamentów.

4. Ignacy Łukasiewicz (1822–1882)

  • Wynalazca lampy naftowej i pionier przemysłu naftowego w Polsce. Choć urodził się na Podkarpaciu, przez pewien czas mieszkał i działał w okolicach Rzeszowa.
  • Ciekawostka: Był filantropem i zawsze pomagał potrzebującym. Podobno część swojego majątku przeznaczył na opłacenie leczenia i edukacji dzieci z biednych rodzin, za co zyskał przydomek „dobrego farmaceuty”.
  • Tragiczny fakt: Jego pasja do ropy naftowej omal nie kosztowała go życia – w jednej z aptek doszło do eksplozji podczas eksperymentu z substancją łatwopalną, jednak Łukasiewicz przeżył.

5. Stanisław Jabłonowski (1634–1702)

  • Hetman wielki koronny i właściciel Rzeszowa w XVII wieku. Był znany jako obrońca granic Polski przed najazdami Tatarów i Turków.
  • Ciekawostka: Jabłonowski był wielkim zwolennikiem ćwiczeń fizycznych i znakomitym szermierzem. Do dziś mówi się, że codziennie ćwiczył szermierkę, aby zachować sprawność.
  • Anegdota: Mówi się, że Jabłonowski był tak pewny siebie, że potrafił wychodzić do walki bez hełmu, co miało „podnosić morale” jego żołnierzy.

5. Leopold Lis – Kula (1896 – 1919)

  • Leopold Lis-Kula był polskim żołnierzem, oficerem i bohaterem narodowym, który walczył o niepodległość Polski w czasie I wojny światowej i w początkach odradzającej się II Rzeczypospolitej.
  • Ciekawostka: Już jako nastolatek Leopold był tak gorliwie zaangażowany w ruch niepodległościowy, że zmieniał tożsamość i posługiwał się fałszywymi dokumentami, by uniknąć wykrycia przez zaborców. Jego pseudonim „Lis” odzwierciedlał spryt i przebiegłość, którymi się wykazywał.
  • Tragiczny fakt: Jako młody dowódca Leopold Lis-Kula potrafił wzbudzać ogromny szacunek i lojalność swoich żołnierzy. Podczas jednego z ataków, kiedy został ranny, jego podwładni, z obawy o jego życie, nie chcieli zostawić go samego na polu bitwy. Poświęcenie i miłość jego towarzyszy były tak wielkie, że przenieśli go na własnych barkach, aby mógł otrzymać pomoc, choć niestety wkrótce później zmarł z powodu odniesionych ran.

7. Władysław Sikorski (1881–1943)

  • Generał Wojska Polskiego i premier rządu na uchodźstwie. Urodził się w okolicach Rzeszowa, w Tuszowie Narodowym.
  • Ciekawostka: Generał Sikorski był bardzo religijny i nosił przy sobie różaniec, który dostał od matki. Wierzył, że to właśnie on uratował mu życie w niejednej bitwie.
  • Tragiczny fakt: Zginął w tajemniczej katastrofie lotniczej na Gibraltarze w 1943 roku. Jego śmierć do dziś pozostaje przedmiotem spekulacji i teorii spiskowych, które sugerują, że mogła być wynikiem zamachu.

8. Józef Szajna (1922–2008)

  • Artysta, scenograf i reżyser teatralny, który urodził się w Rzeszowie. Był więźniem Auschwitz, co głęboko wpłynęło na jego twórczość.
  • Ciekawostka: Szajna, będąc więźniem Auschwitz, rysował na kawałkach papieru sceny z obozu, które ryzykował życie, aby przemycać jako dowody horroru, jaki tam się rozgrywał. Po wojnie jego sztuka była głęboko zakorzeniona w przeżytej traumie.
  • Tragiczny fakt: Wielu z jego przyjaciół obozowych nie przeżyło wojny, co wywarło na nim piętno. Szajna przez całe życie tworzył sztukę pełną symboliki, która nawiązywała do jego przeszłości.

9. Tadeusz Nalepa (1943–2007)

  • Pionier polskiego bluesa, gitarzysta i wokalista, urodzony w Zgłobniu koło Rzeszowa. Wraz z zespołem Breakout wprowadził bluesa na polskie sceny muzyczne.
  • Ciekawostka: Jako dziecko Tadeusz Nalepa zafascynował się muzyką bluesową, którą przypadkowo usłyszał w radiu. W latach 60. założył zespół Breakout, który wprowadził bluesa na polską scenę muzyczną.
  • Anegdota: Na jednym z pierwszych koncertów zespołu Breakout publiczność była tak zaskoczona nowym brzmieniem, że początkowo nie wiedziała, jak reagować. W końcu, po kilku minutach ciszy, usłyszał owacje na stojąco.

10. Józef Bogusławski (1754–1829)

  • Aktor, dramatopisarz i dyrektor Teatru Narodowego, pochodził z Rzeszowa. Znany jako „ojciec teatru polskiego”, rozwinął i zmodernizował teatr narodowy.
  • Ciekawostka: Bogusławski słynął z teatralnych improwizacji. Podobno podczas jednej ze sztuk aktor zapomniał tekstu, a Bogusławski spontanicznie przejął jego rolę, ratując przedstawienie.
  • Anegdota: Kiedyś podczas przedstawienia w Teatrze Narodowym, zapomniał się i zaimprowizował tak długą przemowę, że publiczność zaczęła bić brawo, myśląc, że to zakończenie sztuki – mimo że była to dopiero połowa przedstawienia.

11. Zdzisław Beksiński (1929–2005)

  • Słynny polski malarz, rzeźbiarz i fotograf, urodzony w Sanoku, jednak związany z Podkarpaciem. Choć mieszkał głównie w Sanoku, jego twórczość zyskała szerokie uznanie na całym świecie.
  • Ciekawostka: Beksiński malował głównie w nocy i nie pozwalał nikomu oglądać swoich dzieł przed ich ukończeniem. Twierdził, że obrazy muszą „dojrzeć” w ciszy.
  • Tragiczny fakt: Życie Beksińskiego było pełne tragedii – jego syn popełnił samobójstwo, a sam artysta zginął tragicznie, zamordowany w swoim mieszkaniu przez syna swojego znajomego. Obrazy Beksińskiego stały się po jego śmierci symbolem mrocznych i niepokojących wizji.